Global NATO: ยุทธศาสตร์ใหม่ของนาโต้

Global NATO: ยุทธศาสตร์ใหม่ของนาโต้
สยามรัฐ สัปดาห์วิจารณ์ ปีที่ 57 ฉบับที่ 27 วันศุกร์ที่ 26 มีนาคม-วันพฤหัสที่ 1 เมษายน 2553

ขณะนี้ นาโต้ซึ่งเป็นพันธมิตรทางทหารที่ใหญ่ที่สุดในโลก กำลังอยู่ระหว่างการกำหนดยุทธศาสตร์ใหม่ เมื่อเร็วๆนี้ได้มีการจัดการประชุมในเรื่องนี้ ที่เมืองมิวนิค ประเทศเยอรมนี ถึงแม้ยุทธศาสตร์ใหม่จะยังไม่เสร็จ แต่จากการศึกษาสุนทรพจน์ ทั้งจาก Hillary Clinton รัฐมนตรีต่างประเทศสหรัฐ และจากเลขาธิการนาโต้ คือ Anders Rasmussen ก็พอจะเห็นภาพคร่าวๆ ได้ว่า ยุทธศาสตร์ใหม่ของนาโต้กำลังจะมีรูปร่างหน้าตาอย่างไร คอลัมน์โลกทรรศน์ในวันนี้จะวิเคราะห์ยุทธศาสตร์ดังกล่าว ดังนี้

ภัยคุกคาม

ในสุนทรพจน์ของ Clinton มองว่า นาโต้จะต้องกำหนดภารกิจเพื่อรองรับกับภัยคุกคามใหม่ๆ ซึ่งภัยคุกคามสำคัญต่อนาโต้มีดังนี้
•ภัยคุกคามทางอินเตอร์เน็ต โดยเป็นภัยคุกคามต่อโครงสร้างพื้นฐานและเครือข่ายอินเตอร์เน็ต โดยเฉพาะการโจมตีเครือข่ายอินเตอร์เน็ต นาโต้ได้เริ่มมีมาตรการในเรื่องนี้แล้ว โดยกำลังจะมีนโยบายการป้องกันเครือข่ายอินเตอร์เน็ต ที่เรียกว่า cyber defense policy
•ภัยคุกคามด้านที่สองเป็นเรื่องความมั่งคงทางพลังงาน แต่ละประเทศกำลังมีความเปราะบางต่อการถูกตัดพลังงาน ซึ่งจะมีผลกระทบทั้งทางเศรษฐกิจและทางยุทธศาสตร์ ขณะนี้ได้มีการจัดตั้ง US –EU Energy Council แล้ว
•ภัยคุกคามเรื่องที่สามเป็นภัยคุกคามจากขีปนาวุธ โดยจะเป็นภัยคุกคามที่มาจากทางตะวันออกกลาง ดังนั้น นาโต้ต้องรีบจัดตั้งระบบป้องกันการโจมตีจากขีปนาวุธขึ้น
•ภัยคุกคามเรื่องที่สี่ เป็นภัยคุกคามใหม่ๆ ที่เรียกว่า non-traditional threats โดยยุทธศาสตร์ใหม่ของนาโต้ จะต้องมีมาตรการจัดการกับภัยคุกคามใหม่ๆ อาทิ เรื่องโจรสลัด อาชญากรรมข้ามชาติ
•ภัยคุกคามอีกเรื่องคือ การก่อการร้ายและการแพร่ขยายของอาวุธร้ายแรง โดยมีอันตรายอย่างมากที่ตัวแสดงที่ไม่ใช่รัฐจะโจมตีนาโต้ด้วยอาวุธนิวเคลียร์ นอกจากนี้ มีหลายประเทศที่พยายามพัฒนาอาวุธร้ายแรงและขีปนาวุธ โดยเฉพาะเกาหลีเหนือ อิหร่าน นาโต้จึงต้องมียุทธศาสตร์ในการป้องกันไม่ให้มีการใช้อาวุธนิวเคลียร์

ยุทธศาสตร์อันหนึ่งคือ ยุทธศาสตร์การป้องปรามอาวุธนิวเคลียร์ (nuclear deterrence) โดยทางสหรัฐได้ดำเนินยุทธศาสตร์การป้องปรามอย่างต่อเนื่อง และกำลังพัฒนาระบบป้องกันการโจมตีจากขีปนาวุธ และนาโต้ก็ควรที่จะพัฒนาระบบป้องกันขีปนาวุธสำหรับยุโรป รัสเซียก็ควรจะร่วมมือกับนาโต้ในการป้องกันการแพร่ขยายของอาวุธนิวเคลียร์และพัฒนาระบบป้องกันขีปนาวุธ

ภารกิจ

จากการวิเคราะห์ภัยคุกคามดังกล่าวข้างต้น ภารกิจหลักของนาโต้ก็ยังจะไม่เปลี่ยนแปลง นั่นคือการป้องกันประเทศสมาชิก การส่งเสริมความสัมพันธ์ระหว่างสหรัฐกับยุโรป และการส่งเสริมบูรณาการในยุโรป

อย่างไรก็ตาม นอกจากภารกิจหลักเหล่านั้น ยังมีภารกิจสำคัญที่นาโต้ จะพัฒนาเป็นยุทธศาสตร์ใหม่ คือยุทธศาสตร์ “Global NATO” คือการขยายขอบเขตภารกิจของนาโต้ให้ครอบคลุมทั่วโลก โดยไม่ใช่แต่เฉพาะจะเน้นการจัดการความมั่นคงในยุโรปเหมือนในอดีตอีกต่อไป

ในปัจจุบัน นาโต้ก็ได้ขยายขอบเขตภารกิจนอกยุโรปออกไปเรื่อยๆแล้ว ตัวอย่างเช่นได้มีเรือรบของนาโต้จัดการกับปัญหาโจรสลัดในทะเลนอกฝั่งโซมาเลีย นาโต้ได้เข้าไปมีบทบาทในการฝึกทหารของอิรัก นาโต้กำลังร่วมมือกันในการป้องกันภัยคุกคามจากขีปนาวุธจากตะวันออกกลาง และนาโต้ก็ได้ตอบสนองต่อข้อเรียกร้องของโอบามา ที่ต้องการให้เพิ่มกองกำลังเข้าไปในอัฟกานิสถานเกือบ 10,000 คน

Clinton ย้ำว่าโลกในยุคปัจจุบันที่ติดต่อเชื่อมโยงกัน ทำให้นาโต้ไม่สามารถปกป้องคุ้มครองประชาชนโดยจำกัดอยู่แต่ในเฉพาะในยุโรปได้อีกต่อไป จึงมีความจำเป็นที่นาโต้จะต้องขยายภารกิจให้ครอบคลุมทั่วโลก ภัยคุกคามในปัจจุบันไม่ได้สนใจพรมแดนอีกต่อไป ไม่ว่าจะเป็นโจรสลัด การก่อการร้ายหรืออาวุธร้ายแรง ดังนั้นนาโต้จะต้องเตรียมพร้อมที่จะจัดการกับภัยคุกคามเหล่านั้น ไม่ว่ามันจะอยู่ที่ไหนก็ตาม

เลขาธิการนาโต้คือ Rasmussen ก็ได้เน้นย้ำประเด็นเรื่อง Global NATO นี้ โดยบอกว่าใน ยุคโลกาภิวัตน์ ปฏิบัติการของนาโต้จะต้องมีขอบเขตครอบคลุมนอกเหนือจากทวีปยุโรป นอกจากนี้ ทูตสหรัฐประจำนาโต้ คือ Ivo Daalder ก็ได้เสนอว่า นาโต้น่าจะรับเอาประเทศที่เป็นประชาธิปไตยเป็นสมาชิกโดยไม่คำนึงว่าประเทศนั้นจะตั้งอยู่ที่ใดก็ตาม

หุ้นส่วน

อีกเรื่องที่สำคัญในยุทธศาสตร์ใหม่ของนาโต้ซึ่งสัมพันธ์กับภารกิจ Global NATO คือนอกจากจะมีแนวโน้มภารกิจครอบคลุมทั่วโลกแล้ว นาโต้จะมีสมาชิกและหุ้นส่วนขยายไปทั่วโลกอีกด้วย โดยจะมีการขยายความสัมพันธ์กับหุ้นส่วนใหม่ๆ นอกจากสมาชิกนาโต้

ในอดีต สหรัฐมีท่าทีกำกวมในเรื่องของความสัมพันธ์ระหว่างนาโต้กับ EU แต่ในปัจจุบันสหรัฐมองว่า EU ไม่ได้เป็นคู่แข่งของนาโต้อีกต่อไป แต่กลับมองว่ายุโรปที่แข็งแกร่ง จะเป็นหุ้นส่วนที่สำคัญกับนาโต้และกับสหรัฐ

สหรัฐมองว่า นาโต้จะเป็นกลไกสำคัญในการส่งเสริมบูรณาการของยุโรป หมายถึง การที่นาโต้จะขยายจำนวนสมาชิกออกไปเรื่อยๆ และเมื่อปีที่แล้ว นาโต้ก็ได้รับ แอลเบเนีย และโครเอเชีย เข้ามาเป็นสมาชิกใหม่ ตอนนี้นาโต้มีสมาชิก 28 ประเทศแล้ว และในอนาคตนาโต้จะเพิ่มจำนวนสมาชิกมากขึ้นเรื่อยๆ โดยนาโต้จะเน้นเป็นหุ้นส่วนกับประเทศที่เป็นประชาธิปไตยทั่วโลก

รัสเซีย

ในสุนทรพจน์ของ Clinton ได้กล่าวถึงความสัมพันธ์ระหว่างรัสเซียกับนาโต้อย่างละเอียด โดยเฉพาะการจัดตั้ง NATO- Russia Council ขึ้น โดยสหรัฐย้ำว่า นาโต้กับรัสเซียยังมีความแตกต่างกันหลายเรื่อง และ NATO- Russia Council จะเป็นเวทีสำหรับการหารือ และเป็นเวทีในการกดดันให้รัสเซีย ยอมรับพันธกรณีที่มีต่อจอร์เจีย และให้ความเคารพต่ออำนาจอธิปไตยของรัฐ และจะเป็นเวทีในการส่งเสริมสิทธิมนุษยชนในรัสเซียด้วย

บทวิเคราะห์

•ภาพรวม : Global NATO

จากการสรุปยุทธศาสตร์นาโต้ดังกล่าวข้างต้น จะเห็นได้ว่า นาโต้กำลังจะพัฒนากลายเป็น Global NATO มากขึ้นทุกที คือจะเป็นพันธมิตรทางทหารในระดับโลกและมีภารกิจทางทหารครอบคลุมทั่วโลก ซึ่งจะเป็นวิวัฒนาการที่แตกต่างจากบทบาทของนาโต้ในอดีตเป็นอย่างมาก
ในอดีตนั้น นาโต้ถูกตั้งขึ้นเป็นพันธมิตรทางทหารในสมัยสงครามเย็นเพื่อต่อต้านคอมมิวนิสต์ แต่เมื่อสงครามเย็นสิ้นสุดลง บทบาทของนาโต้ก็ได้เปลี่ยนแปลงไปอย่างมาก โดยนาโต้ได้ปรับเปลี่ยนภารกิจจากการต่อต้านคอมมิวนิสต์ มาเป็นบทบาทรักษาสันติภาพทั่วทั้งทวีปยุโรป ในปี 1999นาโต้ได้ดำเนินมาตรการทางทหารเพื่อให้เซอร์เบียถอนทหารจากโคโซโว

จึงเห็นได้ชัดว่า สหรัฐมีแนวโน้มต้องการใช้ประโยชน์จากนาโต้ต่อไป โดยเฉพาะในการครองความเป็นเจ้าทั้งในทวีปยุโรปและในระดับโลก วาระซ่อนเร้นของสหรัฐคือการใช้นาโต้เพื่อปิดล้อมและลดอิทธิพลของรัสเซีย โดยการดึงเอาประเทศในยุโรปตะวันออก ซึ่งเคยเป็นบริวารของรัสเซียมาเป็นสมาชิกนาโต้ และยังส่งทหารเข้าไปในบอสเนีย และโคโซโว ในคาบสมุทรบอลข่านซึ่งเคยเป็นเขตอิทธิพลของรัสเซีย

บทบาทของนาโต้ในอนาคต จึงมีแนวโน้มขยายบทบาทเป็นพันธมิตรทางทหารในระดับโลก และขอบข่ายการปฏิบัติการของนาโต้ก็กำลังจะขยายไปทั่วโลก คือกลายเป็น Global NATO นั่นเอง

•หุ้นส่วนและสมาชิกใหม่

ผมมองว่า สหรัฐต้องการให้นาโต้ขยายจำนวนสมาชิกออกไปเรื่อยๆ โดยเฉพาะในคาบสมุทรบอลข่านและเทือกเขาคอเคซัสซึ่งเคยเป็นเขตอิทธิพลเดิมของรัสเซีย สหรัฐและนาโต้ได้สนับสนุนการประกาศเอกราชของโคโซโว และกำลังมีแนวโน้มจะเชิญบอสเนีย มาเซโดเนีย และมอนเตเนโกร เป็นสมาชิก ก่อนหน้านี้ นาโต้ได้ชักชวนยูเครนและจอร์เจียเข้าเป็นสมาชิก ซึ่งทำให้รัสเซียไม่พอใจเป็นอย่างมาก และเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้รัสเซียทำสงครามบุกจอร์เจีย ในปี 2008

นอกจากนี้ นาโต้ก็กำลังกระชับความสัมพันธ์กับประเทศในเอเชียตะวันออก โดยเฉพาะออสเตรเลีย ญี่ปุ่น นิวซีแลนด์ สิงคโปร์ และเกาหลีใต้ ซึ่งจะส่งผลกระทบต่อระบบความมั่นคงในภูมิภาคเอเชียตะวันออก และต่อยุทธศาสตร์ทางทหารของไทยด้วย

•รัสเซีย

ผมมองว่า ยุทธศาสตร์ของสหรัฐคือการใช้นาโต้ปิดล้อมรัสเซีย ในสมัยรัฐบาลบุช ความสัมพันธ์ระหว่างนาโต้และรัสเซียจึงเสื่อมโทรมลงเป็นอย่างมาก และตกต่ำลงหนักที่สุดเมื่อปี 2008 เมื่อรัสเซียบุกจอร์เจีย เป้าหมายของการบุกจอร์เจียคือ การประกาศให้ประเทศเพื่อนบ้านรัสเซียที่คิดจะตีตัวออกห่างจากรัสเซีย และจะไปเข้าเป็นสมาชิกนาโต้ ให้เห็นเป็นบทเรียน รัสเซียมองว่า นาโต้กำลังมีนโยบายปิดล้อมรัสเซีย และพยายามขยายอิทธิพลเข้าไปในเขตอิทธิพลเดิมของรัสเซีย คือยุโรปตะวันออก คาบสมุทรบอลข่านและเทือกเขาคอเคซัส