ในการที่ไทยจะมียุทธศาสตร์สู่ประชาคมอาเซียนนั้น
จุดเริ่มต้นคือ การทำ SWOT analysis คือการวิเคราะห์ผลกระทบของประชาคมอาเซียนต่อไทย รวมทั้งวิเคราะห์จุดอ่อนจุดแข็งของไทยในประชาคมอาเซียน
คอลัมน์กระบวนทรรศน์ในวันนี้ จะวิเคราะห์ผลกระทบของประชาคมอาเซียนต่อไทย ดังนี้
ประชาคมการเมืองและความมั่นคงอาเซียน
ประชาคมการเมืองและความมั่นคงอาเซียน
(ASEAN
Political-Security Community : APSC) นั้น เรื่องสำคัญคือ
ความร่วมมือในด้านสิทธิมนุษยชน และความร่วมมือในประเด็นความมั่นคงในรูปแบบใหม่
ได้แก่ อาชญากรรมข้ามชาติ การค้ามนุษย์ข้ามชาติ การค้ายาเสพติดข้ามชาติ
และปัญหาภัยพิบัติ เป็นต้น
สำหรับผลกระทบของAPSC
ต่อไทยนั้น ในด้านความร่วมมือสิทธิมนุษยชน ผลกระทบในเชิงบวกคือ
ความร่วมมือในอาเซียนในการส่งเสริมประชาธิปไตยและสิทธิมนุษยชน จะเพิ่มมากขึ้น
อย่างไรก็ตาม ผลกระทบในเชิงลบ คือ แม้ว่าจะมีความร่วมมือในด้านนี้มากขึ้น
แต่ปัญหาการละเมิดสิทธิมนุษยชน ก็คงจะเพิ่มมากขึ้นด้วย
ซึ่งโยงไปถึงเรื่องการค้ามนุษย์ การกดขี่แรงงานต่างด้าว นอกจากนั้น
ยังอาจจะเกิดปัญหาเรื่องการย้ายถิ่นฐานของคนในภูมิภาค ซึ่งอาจจะนำไปสู่ปัญหาอื่นๆ
ตามมา
สำหรับในประเด็นความมั่นคงในรูปแบบใหม่นั้น
ผลกระทบในเชิงบวกคือ ความร่วมมือในการจัดการกับปัญหาเหล่านี้ จะเพิ่มมากขึ้น อาทิ
มีการกำหนดมาตรการด้านการค้ามนุษย์ การกำหนดมาตรการเพื่อให้อาเซียนปลอดยาเสพติด
และกลไกแก้ไขข้อพิพาทโดยสันติวิธี อย่างไรก็ตาม ผลกระทบในเชิงลบได้แก่
ไทยจะต้องเผชิญกับปัญหาความมั่นคงรูปแบบใหม่และความท้าทายข้ามแดนมากขึ้น เช่น
อาชญากรรมข้ามชาติ การค้ามนุษย์ เครือข่ายการค้ายาเสพติดข้ามชาติ
และอาชญากรรมทางคอมพิวเตอร์ นอกจากนี้ การเคลื่อนย้ายแรงงานโดยเสรี อาจก่อให้เกิดผลกระทบต่อความสงบสุข
และความมั่นคงภายในประเทศ ปัญหาจากกลุ่มก่อการร้าย และอาชญากรรมข้ามชาติ
แสวงประโยชน์จากการเปิดและเคลื่อนย้ายเสรี
ทำให้การป้องกันและปราบปรามมีความยุ่งยากและซับซ้อนมากขึ้น
ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน
สำหรับประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน
(ASEAN
Economic Community : AEC) นั้น
เน้นการทำให้อาเซียนเป็นตลาดและฐานการผลิตเดียว โดยมีการเปิดเสรีใน 5 ด้านด้วยกัน
คือการเปิดเสรีการค้าสินค้า การเปิดเสรีการค้าภาคบริการ การเปิดเสรีด้านการลงทุน
การเปิดเสรีการเคลื่อนย้ายเงินทุน และการเปิดเสรีการเคลื่อนย้ายแรงงานมีฝีมือ
·
ภาพรวม
สำหรับผลกระทบในภาพรวมนั้น
ผลกระทบในเชิงบวกคือ เมื่อเกิดประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน หรือ AEC
ขึ้น จะทำให้ตลาดมีขนาดใหญ่และหลากหลาย สามารถรองรับผลผลิตที่มีคุณภาพแตกต่างกัน
ประชาชนมีทางเลือกสินค้าและบริการมากขึ้น ความร่วมมือและปฎิสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจ
ระหว่างไทยกับประเทศสมาชิกอาเซียนมากขึ้น และไทยจะกลายเป็นศูนย์กลางทางด้านเศรษฐกิจของอาเซียน
โดยเฉพาะในสาขาที่ไทยมีความได้เปรียบและพร้อม
อย่างไรก็ตาม
ผลกระทบในเชิงลบของ AEC ต่อไทย คือ
การแข่งขันทางการค้า การลงทุน และการท่องเที่ยว จะเพิ่มขึ้นในอาเซียน และเกิดการแข่งขันเพื่อเป็นศูนย์กลางทางเศรษฐกิจ
ระหว่างไทยกับประเทศสมาชิกอาเซียนด้วยกันเอง
·
การเคลื่อนย้ายสินค้าอย่างเสรี
ผลกระทบในเชิงบวกต่อไทย
ที่สำคัญมี 3 ประการคือ
-
สินค้าที่ไทยมีความได้เปรียบ
เช่น น้ำตาล ผักและผลไม้กระป๋อง อาหารแช่แข็ง กระดาษและสิ่งพิมพ์
ยานยนต์และชิ้นส่วน เครื่องจักร เนื้อสัตว์แปรรูป เครื่องสำอาง
ผลิตภัณฑ์เหล็ก
อัญมณี ข้าว สิ่งทอ ยางพารา และเม็ดพลาสติก
จะมีโอกาสส่งออกไปยังตลาดอาเซียนมากขึ้น
-
การมีอำนาจต่อรองที่มากขึ้น
การรวมตัวกันของประเทศสมาชิกทั้ง 10 ประเทศ ได้ก่อให้เกิดตลาดในภูมิภาค
ที่มีประชากรกว่า 600 ล้านคน การรวมตัวเป็นประชาคม
จึงทำให้เกิดอำนาจการต่อรองทางการค้ากับกลุ่มเศรษฐกิจในภูมิภาคอื่นๆ
-
เป็นการกระตุ้นให้ผู้ประกอบการขนาดกลางและขนาดย่อมหรือ
SME
ต้องเร่งพัฒนาฝีมือ ตลอดทั้งสินค้าและบริการ ให้ได้คุณภาพมาตรฐาน
พร้อมที่จะต่อสู้ในการค้าการบริการในระดับระหว่างประเทศ
อย่างไรก็ตาม ผลกระทบในเชิงลบ
จากการเปิดเสรีการค้าสินค้า ใน AEC ต่อไทย
ที่สำคัญคือ สินค้าที่ไทยเสียเปรียบและไม่พร้อมที่จะแข่งขันกับประเทศสมาชิกอาเซียนอื่นๆ
อาทิ ผลิตภัณฑ์มันสำปะหลังและแป้งมัน และอุตสาหกรรมแม่พิมพ์ อาจประสบปัญหาในการแข่งขันกับต่างประเทศ
ดังนั้นธุรกิจที่ไม่พร้อมและเสียเปรียบ อาจประสบปัญหาถึงขั้นต้องปิดกิจการ
·
การเคลื่อนย้ายบริการอย่างเสรี
สำหรับผลกระทบในเชิงบวกต่อไทยคือ
ธุรกิจบริการด้านการศึกษานานาชาติ ภาพยนตร์ ธุรกิจการจัดประชุม (MICE)
การท่องเที่ยว บริการสุขภาพ สปาและนวดแผนไทย และบริการโทรคมนาคม
จะมีความได้เปรียบ และมีโอกาสขยายธุรกิจไปในอาเซียนมากขึ้น
อย่างไรก็ตาม ผลกระทบในเชิงลบต่อไทยคือ
ธุรกิจบริการที่ไทยเสียเปรียบและไม่พร้อมในการแข่งขัน อาทิ ธุรกิจบริการโลจิสติกส์
และธุรกิจการให้บริการก่อสร้าง อาจจะประสบปัญหาถึงขั้นต้องปิดกิจการ
เนื่องจากความไม่พร้อมของระบบโครงสร้างพื้นฐาน บุคลากร และเทคโนโลยี
·
การเคลื่อนย้ายการลงทุนเสรี
สำหรับผลกระทบในเชิงบวกคือ
การเคลื่อนย้ายการลงทุนอย่างเสรีในอาเซียน จะทำให้ธุรกิจไทยมีโอกาสมากขึ้น
ในการย้ายฐานการผลิต และการลงทุนไปยังประเทศอาเซียน นอกจากนี้ เนื่องจากขนาดของประชากรที่มีมากกว่า
600 ล้านคน และการที่อาเซียนจะเป็นตลาดและฐานการผลิตเดียว จะเป็นแรงจูงใจให้ประเทศนอกอาเซียน
สนใจมาลงทุนในภูมิภาคอาเซียนและในไทยมากขึ้น อย่างไรก็ตามผลกระทบในเชิงลบก็มี
โดยเฉพาะจะมีการลงทุนจากธุรกิจของประเทศสมาชิกอาเซียนเข้ามาในไทยมากขึ้น
ทำให้เกิดการแข่งขันสูงขึ้น
·
การเคลื่อนย้ายแรงงานเสรี
สำหรับผลกระทบในเชิงบวกต่อไทยคือ
แรงงานมีฝีมือของไทย จะมีโอกาสทำงานในประเทศสมาชิกอาเซียนมากขึ้น นอกจากนี้ ไทยจะมีแรงงานมีฝีมือที่มาจากประเทศสมาชิกอาเซียน
มาช่วยในการพัฒนาและขับเคลื่อนเศรษฐกิจไทยเพิ่มมากขึ้น
อย่างไรก็ตาม ผลกระทบในเชิงลบคือ
แม้ว่าจะยังไม่มีการเปิดเสรีแรงงานไร้ฝีมือ
แต่จากการที่มีการเคลื่อนย้ายบุคคลระหว่างประเทศสมาชิกอาเซียนง่ายขึ้น
อาจทำให้ปัญหาแรงงานไร้ฝีมือผิดกฎหมาย ในไทยเพิ่มมากขึ้น นอกจากนี้ การเปิดเสรีแรงงานมีฝีมือ
จะมีแรงงานจากประเทศสมาชิกอาเซียนเข้ามาแข่งขันในตลาดแรงงานในไทยมากขึ้น
ซึ่งจะมีผลต่อการประกอบอาชีพของคนไทย
ประชาคมสังคมและวัฒนธรรมอาเซียน
สำหรับประชาคมสังคมและวัฒนธรรมอาเซียน
(ASEAN
Socio-Cultural Community : ASCC) นั้น เรื่องสำคัญคือ
ความร่วมมือในการพัฒนามนุษย์ การคุ้มครองและสวัสดิการสังคม
ความยุติธรรมและสิทธิทางสังคม ด้านสิ่งแวดล้อม และการสร้างอัตลักษณ์อาเซียน
·
การพัฒนามนุษย์
เรื่องสำคัญคือ
ความร่วมมือในด้านการศึกษา ระหว่างประเทศอาเซียน ซึ่งจะส่งผลกระทบในเชิงบวกต่อไทยคือ
ประชาชนคนไทยมีโอกาสในการเรียนรู้เกี่ยวกับประเทศเพื่อนบ้านในอาเซียนมากขึ้น
รวมทั้งสถานศึกษามีการปรับตัวเพื่อเข้าสู่ประชาคมอาเซียน นอกจากนี้ แรงงานในประเทศไทย
จะมีโอกาสในการพัฒนาตนเอง
เพื่อเพิ่มความสามารถในการแข่งขันกับแรงงานในประเทศอาเซียนอื่นๆ อย่างไรก็ตาม ผลกระทบในเชิงลบต่อไทยคือ
ประเทศไทยจะต้องปรับตัวเพื่อรองรับการกำหนดมาตรฐานแรงงานของอาเซียน
ซึ่งอาจมีความแตกต่างจากมาตรฐานที่ใช้อยู่ภายในประเทศ
·
การคุ้มครองและสวัสดิการสังคม
ผลกระทบในเชิงบวกต่อไทยคือ ภาครัฐจะให้ความสำคัญกับสวัสดิการสังคมมากขึ้น
เพื่อให้เป็นไปตามกรอบความร่วมมือของประชาคมอาเซียน นอกจากนี้ จะมีความร่วมมือในการคุ้มครองและสวัสดิการสังคมเพิ่มมากขึ้นระหว่างประเทศสมาชิกอาเซียน
ซึ่งจะเป็นผลดีต่อไทย
อย่างไรก็ตาม ผลกระทบในเชิงลบคือ
การรวมตัวเป็นประชาคมอาเซียน อาจส่งผลให้ปัญหาสังคมในด้านต่างๆเพิ่มมากขึ้น
และประเทศไทยจะต้องมีภาระค่าใช้จ่ายด้านสวัสดิการสังคมเพิ่มขึ้น
·
ความยุติธรรมและสิทธิทางสังคม
ผลกระทบในเชิงบวกคือ
ความร่วมมือในการส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิ และสวัสดิการสำหรับ สตรี เด็ก
ผู้สูงอายุ และผู้พิการ จะเพิ่มขึ้น อย่างไรก็ตาม แม้ว่าจะมีความร่วมมือเพิ่มมากขึ้น
แต่ปัญหาในการละเมิดสิทธิและสวัสดิการ กลุ่มคนเหล่านี้ อาจจะเพิ่มตามไปด้วย
·
ด้านสิ่งแวดล้อม
ผลกระทบในเชิงบวกคือ
ความร่วมมือในการจัดการปัญหาสิ่งแวดล้อมระหว่างประเทศสมาชิกอาเซียนเพิ่มมากขึ้น
ซึ่งจะทำให้การจัดการปัญหาสิ่งแวดล้อมในประเทศไทย มีแนวโน้มดีขึ้น
แต่ผลกระทบในเชิงลบคือ แม้ว่าจะมีความร่วมมือเพิ่มมากขึ้น
แต่ปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมอาจจะเพิ่มขึ้นตามไปด้วย
โดยเฉพาะปัญหาจากมลพิษของเสียข้ามแดน
·
การสร้างอัตลักษณ์อาเซียน
ผลกระทบในเชิงบวกคือ
ความร่วมมือด้านวัฒนธรรมระหว่างไทยกับประเทศสมาชิกอาเซียนเพิ่มมากขึ้น และความพยายามในการแสวงหา
และสร้างอัตลักษณ์อาเซียนเพิ่มมากขึ้น แต่สำหรับผลกระทบในเชิงลบคือ ความเข้าใจผิดเกี่ยวกับการสร้างอัตลักษณ์อาเซียนว่า
จะทำให้อัตลักษณ์ของไทยถูกกลืนไป ดังนั้น ความเข้าใจผิดดังกล่าว อาจนำไปสู่กระแสการต่อต้านความความยามในการสร้างอัตลักษณ์อาเซียนร่วมกัน
