โคโซโวประกาศเอกราช: ผลกระทบต่อโลก

โคโซโวประกาศเอกราช: ผลกระทบต่อโลก

ตีพิมพ์ใน: สยามรัฐสัปดาหวิจารณ์

เมื่อช่วงสัปดาห์ที่แล้ว ได้มีข่าวใหญ่เกิดขึ้น นั่นคือ การประกาศเอกราชของโคโซโว คอลัมน์โลกทรรศน์ในวันนี้ ผมจะวิเคราะห์ประวัติความเป็นมาของโคโซโว ท่าทีของประเทศต่าง ๆ และผลกระทบต่อโลก

ประวัติความเป็นมา

ในอดีต โคโซโวเป็นส่วนหนึ่งของเซอร์เบีย โดยชาว Serb ถือว่าโคโซโวเป็นแหล่งก่อกำเนิดของชาติเซอร์เบียในอดีต ในระยะเวลาต่อมา ได้มีชาว Albanian อพยพเข้ามาอยู่มากขึ้นเรื่อย ๆ จนในศตวรรษที่ 20 ชาว Albanian ที่นับถือศาสนาอิสลามกลายเป็นชนกลุ่มใหญ่ และชาว Serb กลายเป็นชนกลุ่มน้อย โดยมีชาว Albanian อาศัยอยู่ในโคโซโวประมาณ 2 ล้านคน และมีชาว Serb อยู่ประมาณ 1 แสนคน

ในช่วงทศวรรษ 1990 รัฐบาลเซอร์เบียได้ดำเนินมาตรการสนับสนุนชาว Serb ในโคโซโว และมีการสังหารชาว Albanian ไปเป็นจำนวนมากนับหมื่นคน บางคนถึงกับเรียกว่าเป็นสงครามฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ จนเมื่อปี 1999 กองกำลัง NATO โดยการนำของสหรัฐฯจึงถล่มเซอร์เบีย จนทหารเซอร์เบียต้องถอนออกไปจากโคโซโว และกองกำลัง NATO ได้เข้าควบคุมโคโซโวแทน อย่างไรก็ตาม การโจมตีของ NATOนั้น ไม่ได้ไฟเขียวจากคณะมนตรีความมั่นคงแห่งสหประชาชาติ เพราะรัสเซีย veto

ภายหลังสงคราม คณะมนตรีความมั่นคงได้มีมติให้การรับรองกองกำลังของ NATO ที่เรียกชื่อว่า KFOR แต่คณะมนตรีความมั่นคงก็ไม่เคยอนุมัติความเป็นเอกราชของโคโซโว หลังจากนั้น EU พยายามหว่านล้อมให้เซอร์เบียให้เอกราชแก่โคโซโว เพื่อแลกกับการเป็นสมาชิกของ EU แต่เซอร์เบียก็ไม่ยอม จนในที่สุด ตะวันตกจึงตัดสินใจที่จะให้โคโซโวประกาศเอกราชแต่เพียงฝ่ายเดียว และเมื่อวันที่ 17 กุมภาพันธ์ ที่ผ่านมาโคโซโวจึงประกาศเอกราช โดยประเทศตะวันตกที่ได้ให้การรับรอง อาทิ สหรัฐฯ อังกฤษ ฝรั่งเศส เยอรมนี แต่ก็มีหลายประเทศคัดค้านไม่เห็นด้วย โดยเฉพาะเซอร์เบีย รัสเซีย และจีน

ท่าทีของตะวันตก

สำหรับจุดยืนของตะวันตกซึ่งมีสหรัฐฯเป็นผู้นำนั้น ผมมองว่า ยุทธศาสตร์ใหญ่ของสหรัฐฯคือการปิดล้อมรัสเซียเพราะมองว่ารัสเซียยังเป็นศัตรูอยู่ โดยพยายามขยายอิทธิพลเข้าไปในเขตอิทธิพลเดิมของสหภาพโซเวียต ด้วยการดึงเอาประเทศยุโรปตะวันออกเข้ามาเป็นสมาชิก NATO และ EU และขยายอิทธิพลเข้าไปในคาบสมุทรบอลข่าน เทือกเขาคอเคซัส และเอเชียกลางเพื่อปิดล้อมรัสเซีย

ทั้งสหรัฐฯและตะวันตกให้การรับรองการประกาศเอกราชของโคโซโว โดยอ้างเหตุผลว่า จากการเข่นฆ่าชาว Albanian โดยชาว Serb ในทศวรรษ 1990 ทำให้โคโซโวไม่สามารถกลับไปเป็นส่วนหนึ่งของเซอร์เบียได้อีกต่อไป

นอกจากนี้ ฝ่ายตะวันตกยังอ้างข้อมติของคณะมนตรีความมั่นคงที่ 1244 ซึ่งระบุให้เซอร์เบียถอนทหารออกจากโคโซโว และยึดหลักการ “กระบวนการทางการเมืองเพื่อนำไปสู่การพิจารณากำหนดสถานะของโคโซโว”

ทาง EU (รวมทั้งสหรัฐฯ)ได้ตีความข้อมติ 1244 เข้าข้างตัวเองว่า ข้อมติดังกล่าวเปิดไฟเขียวให้กับกองกำลัง EU และ NATO และการประกาศเอกราชของโคโซโวก็เป็นไปตามเจตนารมณ์ของข้อมติ 1244

EU มีแผนที่จะส่งเจ้าหน้าที่กว่า 2,000 คนเข้าไปช่วยเหลือในการบริหารประเทศของโคโซโว นอกจากนั้น ยังจะคงกองกำลัง NATO หรือ KFOR ซึ่งมีจำนวนประมาณ 16,000 คนไว้ในโคโซโวต่อไป

ท่าทีของเซอร์เบียและรัสเซีย

หลังจากที่โคโซโวประกาศเอกราชแต่เพียงฝ่ายเดียว นายกรัฐมนตรีของเซอร์เบีย คือ Vojislav Kostunica ได้ออกมาประกาศไม่ยอมรับการประกาศเอกราชดังกล่าว และแนวโน้มคือ เซอร์เบียคงจะไม่เข้าร่วมเป็นสมาชิก EU และคงจะตีตัวออกห่างจาก EU และไปใกล้ชิดกับรัสเซียมากขึ้น เซอร์เบียประกาศมาโดยตลอดว่า จะให้โคโซโวมีการปกครองตนเอง (autonomy) แต่จะไม่ให้เป็นเอกราช

สำหรับท่าทีของรัสเซียนั้น ก็เป็นไปในแนวทางเดียวกับเซอร์เบีย โดยก่อนหน้านี้ รัสเซียได้ประกาศหลายครั้งแล้วว่า ไม่เห็นด้วยกับท่าทีของตะวันตก ที่จะให้โคโซโวเป็นเอกราช

ขณะนี้รัสเซียกำลังพยายามที่จะให้คณะมนตรีความมั่นคง มีมติให้การประกาศเอกราชเป็นโมฆะ แต่ก็คงเป็นไปได้ยากเพราะคงจะถูกสหรัฐฯ ฝรั่งเศส และอังกฤษ veto แน่ แต่เมื่อช่วงปลายปีที่แล้วรัสเซียก็ได้ veto ข้อมติของตะวันตกที่จะให้โคโซโวเป็นเอกราช

รัสเซียมองว่า การประกาศเอกราชของโคโซโวแต่เพียงฝ่ายเดียวเป็นการกระทำที่ไม่ถูกต้อง เพราะคณะมนตรีความมั่นคงก็ยังไม่ได้อนุมัติ และข้อมติที่ 1244 ก็ไม่ได้มีการพูดถึงเรื่องเอกราช รัสเซียอ้างว่า ตามกฎหมายระหว่างประเทศนั้น การประกาศเอกราชจะต้องมีการเจรจาข้อตกลงระหว่างกัน และ UN จะต้องให้การรับรอง แต่ที่ตะวันตกผลักดันนั้นเป็นการทำลายพื้นฐานของกฎหมายระหว่างประเทศอย่างสิ้นเชิง

นอกจากนี้ รัสเซียยังกลัวว่า หากรับรองเอกราชของโคโซโวก็เท่ากับเป็นการ “ชี้โพรงให้กระรอก” ซึ่งอาจจะนำไปสู่การผลักดันการประกาศเอกราชของ Chechnya และอีกจากหลายๆ กลุ่มที่กำลังต่อสู้เพื่อแบ่งแยกดินแดนจากรัสเซีย

สำหรับเซอร์เบียนั้น รัสเซียถือว่าเป็นพันธมิตรที่เหนียวแน่น เพราะอยู่ภายใต้อารยธรรมเดียวกัน คือ มีเชื้อสายเป็นชาว Slav และนับถือศาสนาคริสต์นิกาย Orthodox เหมือนกัน

นอกจากนี้ รัสเซียยังมองว่า ตะวันตกท้าทายรัสเซียเป็นอย่างมาก เพราะการเดินหน้ารับรองเอกราชของโคโซโว ทั้งๆ ที่รัสเซียประกาศไม่เห็นด้วย ก็เท่ากับเป็นการทำลายเครดิตของรัสเซีย หรือพูดง่ายๆ ก็คือ เป็นการตบหน้ารัสเซียอย่างแรงนั่นเอง

รัสเซียกำลังจะจัดประชุมสุดยอดกลุ่มประเทศที่เคยเป็นสหภาพโซเวียตเก่า ที่เราเรียกว่ากลุ่ม CIS โดยรัสเซียคงจะใช้การประชุมสุดยอดครั้งนี้ในการแสวงหาแนวร่วมจุดยืนการไม่รับรองเอกราชของโคโซโว นอกจากนี้ รัสเซียยังอาจสนับสนุนชาว Serb ในบอสเนีย ให้ประกาศแบ่งแยกดินแดน และอาจผนวกดินแดน Abkhazia และ South Osselia ในประเทศจอร์เจีย ซึ่งเป็นบริเวณที่มีชาวรัสเซียอาศัยอยู่และอยากแบ่งแยกดินแดนมาอยู่กับรัสเซีย

ท่าทีของประเทศอื่นๆ

สำหรับประเทศอื่น ๆ หลายๆ ประเทศยังคงสงวนท่าที แต่สำหรับบางประเทศก็มองว่า การประกาศเอกราชของโคโซโวจะเป็นตัวอย่าง ที่จะนำไปสู่การแบ่งแยกดินแดนมากขึ้น ดังนั้น ประเทศเหล่านี้จึงประกาศไม่เห็นด้วยกับเอกราชของโคโซโว

· สเปน ซึ่งมีปัญหากลุ่มแบ่งแยกดินแดนชาว Basque
· โรมาเนีย และ สโลวาเกียซึ่งมีชนกลุ่มน้อยเป็นชาว Hungarian ก็กลัวการแบ่งแยกดินแดน
· ไซปรัส ซึ่งมีปัญหาการแบ่งแยกดินแดนโดยเฉพาะชาว Turk ในไซปรัสที่ต้องการแบ่งแยกดินแดน
· จีน ซึ่งมีปัญหากลุ่มแบ่งแยกดินแดนในมลฑล Xingiang รวมทั้งปัญหาไต้หวันและทิเบต

ผมมองว่า โคโซโวจะก่อให้เกิดแนวโน้มสงครามการแบ่งแยกดินแดนหนักขึ้นในอนาคต
โดยขณะนี้ ทุกภูมิภาคในโลกก็กำลังลุกเป็นไฟจากแนวคิดแบ่งแยกดินแดน
· ในตะวันออกกลาง ปัญหาสำคัญคือชาว Kurd และ Palestine
· ในแอฟริกา ตัวอย่างสำคัญ เช่น สงครามในแคว้น Darfur
· ในยุโรป ก็มีปัญหาการแบ่งแยกดินแดนลุกลามไปทั่วคาบสมุทรบอลข่าน และเทือกเขาคอเคซัส รวมทั้งในรัสเซีย
· ส่วนในทวีปเอเชีย ก็มีสงครามความขัดแย้งแบ่งแยกดินแดนหลายจุด ไม่ว่าจะเป็น ศรีลังกา ระหว่างชาวสิงหลกับชาวทมิฬ อินเดียก็มีขบวนการแบ่งแยกดินแดนในแคว้น Assam กับ Kashmir นอกจากนี้ ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ก็ประสบปัญหาการแบ่งแยกดินแดนในหลายประเทศ โดยเฉพาะอินโดนีเซีย คือกลุ่ม Aceh และ Irian Jaya สำหรับไทยและฟิลิปปินส์ก็ประสบปัญหาการแบ่งแยกดินแดนทางภาคใต้ รวมทั้งพม่าก็ประสบกับกลุ่มแบ่งแยกดินแดนหลายกลุ่ม

คาบสมุทรบอลข่านจะลุกเป็นไฟหรือไม่?

สำหรับประเด็นสุดท้ายที่ผมอยากจะวิเคราะห์ถึงผลกระทบของเอกราชโคโซโว คือ
ผลกระทบที่อาจจะทำให้คาบสมุทรบอลข่านลุกเป็นไฟ สิ่งที่น่ากลัวคือ อาจจะกลับไปเป็นสงครามครั้งใหม่ระหว่างชาว Serb กับชาว Albanian โดยชาว Serb ที่เป็นชนกลุ่มน้อยในโคโซโวก็ได้แสดงความไม่พอใจออกมาแล้ว และอาจลุกลามใหญ่โตจนเป็นความรุนแรง

นอกจากนี้ ความขัดแย้งอาจจะขยายวงออกไปถึง Macedonia และ Montenegro โดยมี
แนวโน้มว่า ชาว Albanian ที่อาศัยอยู่ในประเทศทั้งสอง อยากจะแบ่งแยกดินแดนมารวมกับโคโซโว ในขณะที่ชาว Serb ที่อยู่ในบอสเนียก็สนับสนุนชาว Serb ในโคโซโวอย่างเต็มที่